Paraplegija je posljedica kičmene povrede u torakalnom, lumbarnom i sakralnom dijelu kičme koju karakteriše djelimični ili potpuni gubitak funkcija ispod nivoa povrede.
Paraplegija, kvadriplegija, parapareza, kvadripareza - stanja izazvana oštećenjem kičmene moždine. Do oštećenja može doći uslijed povreda ili oboljenja kičmenog stuba i kičmene moždine. U zavisnosti od oblika povrede, ta stanja se dijele na ona:
- sa potpunim prekidom veze mozga i kičmene moždine (paraplegija i kvadriplegija) i
- sa djelimičnim prekidom (parapareza i kvadripareza).
U većini slučajeva je paraplegija sa grčevima (spastika), koju definiše postojanje spasticiteta (spazma).
Šta je spasticitet?
Kada su nekim živcima prekinute linije komunikacije sa mozgom, razvija se pretjerana, nekontrolisana aktivnost udova. Čak i jednostavne stvari, kao što je diranje ili iritacija kože, istezanje mišića i istezanje mišića bešike mogu izazvati refleksnu kontrakciju mišića koju ne možete kontrolisati.
Na primjer, paralizovana noga koja inače nema pokreta, “skače” sama! Jedan od najčešćih tipova mišićne kontrakcije koje se vide nakon povrede leđne moždine su ukočenost i izravnatost koljena i ispruženo stopalo (spazam ekstenzora).
Paraplegija - potpuna oduzetost nogu.
Kvadriplegija (Tetraplegija) – potpuna oduzetost i ruku i nogu
Parapareza - djelimična oduzetost nogu
Kvadripareza (Tetrapareza) – djelimična oduzetost i ruku i nogu
Tetraplegija
Tetraplegija je posljedica kičmene povrjede u vratnom dijelu kičme čije posljedice su potpuni ili djelimični gubitak funkcija ispod mjesta povrede.
Tetraplegija je posljedica spinalne povrede u vratnom (cervikalnom) dijelu kičme sa djelimičnim (tetrapareza) ili potpunim (tetraplegija) gubitkom funkcija ispod mjesta povrede (posebno noge i ruke).
Šta je to povreda kičmene moždine?
Povreda kičmene moždine (PKM) je oštećenje kičmenog stuba, koje dovodi do gubitka pokreta, kao i osjećaja u ekstremitetima. Veoma česti uzroci oštećenja su traume (saobraćajne nesreće, padovi, povrede iz vatrenog oružja itd.) ili bolesti (polio, spina bifida…). Kičmena moždina ne mora da bude skroz presječena da bi se izgubio osjećaj i motorika ekstremiteta, ustvari kod većine ljudi sa PKM, kičmena moždina nije presječena, ali i najmanje njeno oštećenje dovodi do gubitka njene osnovne funkcije. PKM se veoma razlikuje od leđnih oštećenja kao sto su: diskus, prikliještenje nerava..
Čovjek može da “polomi leđa ili vrat”, ali ako nije pretrpio povredu kičmenog stuba, ako je samo polomio kosti oko njega on neće biti paralizovan, već će se oporaviti.
Šta su pršljenovi i moždina?
Moždina se proteže od baze mozga preko sredine leđa, pa sve do nivoa pojasa. Nervi koji su u moždini su gornji motorni neuroni (UMNS) i njihova uloga je da prenose poruke od centra mozga do nerava duž moždine. Nervi koji se granaju i idu od moždine do drugih djelova tijela zovu se donji motorni neuroni (LMNS). Ovi nervi izlaze i ulaze u svaki nivo pršljena i komuniciraju sa određenim djelovima tijela. Čulni djelovi donjih neurona nose one poruke do mozga, koji su vezani za senzilibitet kože i drugih organa. Motorni djelovi ovih nerava nose poruke od mozga do različitih djelova tijela, i oni dovode do pokretanja mišica.
Kičmena moždina je dio tijela koji sadrži najveću mrežu nerava koji nose poruke od mozga do raznih djelova našeg organizma. Mozak i kičmena moždina čine CENTRALNI NERVNI SISTEM. Motorni i senzibilni nervi van Centralnog nervnog sistema čine PERIFERNI NERVNI SISTEM, i treći, koga čine nervi za kontrolu krvnog pritiska i regulaciju temperature zove se SIMPATIČKI I PARASIMPATIČKI NERVNI SISTEM.
Kičmena moždina je okružena prstenom kostiju-pršljenovima. Što je viša povreda pršljenova u kičmenom stubu, to je veće oštećenje.
Nazivi pršljenova zavise od njihove lokacije. Osam pršljenova u vratu nazivaju se Cervikalni pršljenovi. Najviši pršljen naziva se C-1, sledeći je C-2, itd. Oštećenje tih pršljenova uzrokuje oduzetost ruku i nogu tzv. Kvadriplegia. Dvanaest pršljenova u grudima nazivaju se Torakalni. Povrede u torakalnom djelu uzrokuju oduzetost nogu i naziva se Paraplegija. Pršljenovi u donjem dijelu leđa nazivaju se Lumbalni pršljenovi. Sakralni pršljenovi su između kukova pa do kraja kičmene moždine. Povrede ovih pršljenova uzrokuju nemogućnost nekih pokreta u kukovima i nogama.
Koje su posledice oštećenja kičmene moždine?
Posledice zavise od nivoa i vrste oštećenja. Mogu se podjeliti u dvije grupe: djelimične i totalne.
Prva grupa su one povrede u kojima nema nikakvih pokreta ispod nivoa povrede. U drugu grupu spadaju oni koji imaju neke pokreta. Ljudi sa ovakvim oštećenjem mogu da pokreću jednu nogu više od druge, da osjete dijelove tijela koje ne mogu da pomjeraju. Sa napretkom medicine sve češće su djelimične povrede. Znajući visinu povrede veoma lako se može odrediti težina i koji djelovi tijela su zahvaćeni paralizom.
Cervikalne (vratne) povrede obično dovode do Kvadriplegie. Povrede u nivou C-4 mogu prouzrokovati poteškoće sa disanjem. Osobe sa visinom povrede C-5 najčešće mogu kontrolisati pokrete u ramenima i bicepsima, ali nemaju pokrete u šakama. Povrede u visini C-6 omogućuju kontrolu nad ručnim zglobom, ali ne i šake. Osobe sa povredama C-7 i T-1 mogu da se isprave u ramenima, ali i dalje imaju problema sa prstima i rukama. Povrede u torakalnom dijelu i niže uzrokuju Paraplegiju, i nisu zahvaćene ruke.
Kod povreda izmedju T-1 i T-8 uspostavljena je kontrola nad rukama ali je kontrola trupa veoma slaba kao rezultat loših abdominalnih mišića. Niže T povrede (T-9 do T-12) omogućavaju dobru kontrolu trupa i trbušnih mišića. Sedeći balans je veoma dobar.
Lumbalne i sakralne povrede popuštaju smanjenju kontrole u gornjim flexorima i nogama. Pored gubitka motorike i osećaja osobe sa ovim povredama trpe još neke gubitke. Na primer smanjenje funkcije crijeva i bešike. Nedostatak seksualnih funkcija su veoma učestale i plodnost ljudi može da bude ugrožena.
Veoma visoke povrede (C-1,C-2), mogu da prouzrokuju oštećenje nekih osnovnih životnih funkcija kao što su: disanje, korišćenje pomoćnih aparata za disanje kao sto su mehanički ventilator, dijafragmatički pejsmejker. Neke povrede mogu da prouzrokuju niski krvni pritisak, smanjenu kontrolu tjelesne temperature, nemogućnost znojenja ispod nivoa povrede, hroničan bol.
Oštećenja kože (dekubitusi) su glavne komplikacije kod povrede kičmene moždine. Oni su rezultat stalnog pritiska na kosti stražnjeg djela. Kod povrede kičmene moždine ima i drugih promjena kao sto su: nedovoljno snadbijevanje tkiva i mišića krvlju, poremećena je i elastičnost tkiva ispod kože, a samim tim i koža postaje kruća, mišićni tonus je oslabljen i neotporan na pritisak.
Ovaj pritisak se smanjuje korišćenjem antidekubitalnih jastučića koji mogu biti želatinski ili roho jastuk.
Osteoporoza i frakture Veliki broj ljudi sa povredom kičme dobijaju osteoporozu. Uslijed neaktivnosti mišića oni atrofiraju, jer ne vrše svoju funkciju, kosti počinju da gube kalcijum i postaju krte i lomljive. Generalno posle dvije godine se može dobiti osteoporoza. Ona se može izbjeći ili bar odložiti ako se bar malo koristimo nogama pri transferu. Stajanje, koristeći razboj ili neko drugo pomagalo povećava otpornost kostiju. Elektro stimulacije mišića takođe smanjuju mogućnost dobijanja osteoporoze. Najveći rizik kod ove bolesti su frakture.
Pneumonija i ostale plućne bolesti
Povrede u nivou T4 su podložne respiratornim bolestima i one se mogu razvijati godinama. Kako medicina napreduje, sve se brže liječe ovakve bolesti.
Okoštavanje je pojava izlijetanja kostiju iz normalne konstitucije a najčešće se javlja u velikim zglobovima kao sto su kukovi i koljena. Najveci problem kod ove bolesti je sto se zglobovi ukrućuju i spajaju. Ako se to dogodi potrebna je hiruška intervencija da bi se koljeno oslobodilo i dozvolila sloboda pokreta.
Spazam Posle povrede kičmene moždine nervne ćelije ispod nivoa povrede nisu u kontaktu sa mozgom. Posle spinalnog šoka dešavaju se promjene na nervnim ćelijama koje kontrolišu mišićnu aktivnost. Spazam je nevoljna, uvećana reakcija tijela koja je u tom trenutku na neki način stimulisana.
Mišićni spazam se javlja uvijek kada se ispod nivoa povrede tijelo na neki način stimuliše. Bol, češanje ili neki drugi osjećaji iz tijela idu do kičmene moždine ali zbog nepovezanosti nerava sa mozgom ovi osećaji će prouzrokovati kontrakciju mišića ili SPAZAM. Neke stvari kao što su infekcija mokraćnih kanala ili bešike dovode do povećanja spazma. Kod ljudi koji neredovno vežbaju, mišići se opuste, pa se i kod najmanjih pokreta pojavljuje spazam. Najbolji način da se spazam smanji je svakodnevni program vježbi. Postoje i lijekovi za regulisanje ove pojave: Baklofen, Valium i Dantrium.
Spazam ima i svojih prednosti. On može da vas upozori na bol ili neki problem koji postoji u onom djelu tijela gdje nemate osjećaj. Takođe spriječava totalnu atrofiju mišića i pojavu osteoporoze, kao i bolju cirkulaciju u nogama.
Izvor: defektologija.net
